ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ & ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΡΑΜΠΕΛΩΝ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΑΓΡΑΜΠΕΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑΤΟΥ
Το Δημοτικό διαμέρισμα Αγραμπέλων αποτελείται από τους οικισμούς Αγράμπελα και Πλατανίτσα είναι κτισμένο στους πρόποδες του Ερύμανθου κάτω από την μεγαλοπρεπή κορυφή του Ολωνού. Από τις πλαγιές του πηγάζουν οι πρώτες πηγές του Ερύμανθου ποταμού. Η κτηματική περιφέρεια του Διαμερίσματος είναι 25000 στρέμ. από τα οποία 1200 στρέμ. είναι γεωργική γη, 6400 στρέμ. βοσκότοποι, 27000 στρέμ. δάση και 14700 στρέμ. Δασική έκταση. Τα δάση αποτελούνται από έλατα, κέδρους, πουρνάρια, καστανιές και πλατάνια. Τα Αγράμπελα βρίσκονται σε υψόμετρο 820 μ. και η Πλατανίτσα σε 940 μ. Απέχουν από τα Καλάβρυτα 50 χιλιόμετρα . Οι πρώτοι κάτοικοι φαίνεται ότι ήρθαν με τα ποίμνιά τους από τα νοτιοδυτικά παράλια της Πελοποννήσου, πιεσμένοι από τους πειρατές και τους κατακτητές.
Το χρονικό του Μορέως στίχοι 5686 και 5687 αναφέρει:
«Στα όρη επροσφύγασιν και σε υψηλά βουνά βουλήν απήραν ενομού το πώς θέλουν διάξει». Στην αρχαιότητα η περιοχή ανήκε στην Αζανία και αποτέλεσε μέρος της πόλης κράτους της αρχαίας Ψωφίδας. Κατά την προεπαναστατική περίοδο τα Αγράμπελα λόγω του φυσικού του οχυρού ήταν το κρησφύγετο των κλεφτών που με την παρουσία τους θέριευαν την αποσταμένη ελπίδα για λευτεριά.
Χαρακτηριστικό είναι το τραγούδι:
«Διψάν οι κάμποι για νερό και τα βουνά για χιόνια Τη δίψα που χει κι Ολωνός για τους παλιούς τους κλέφτες Φτιάνουν οι κάμποι μια γραφή τη στέλνουν του Αναγνώστη 1 / 7 Πολιτιστικός και εξωραϊστικός σύλλογος Αγραμπελών Μην είδε κλέφτες πουθενά, τον καπετάν Αργύρη Κείνον τον Μάη εδώ ήτανε κι ούλον τον Αλωνάρη Και τον δεκαπενταύγουστο της Παναγιάς περνώντας Και τον ανήφορο κάμε του Πορετσού τις ράχες».
Από τα μητρώα των αγωνιστών της εθνικής βιβλιοθήκης καταγράφουμε μεταξύ άλλων τους Γιάννη Πορετσάνο, Αναγνώστη Τριανταφυλλόπουλο από το Πορετσό (Αγράμπελα) και Λογό Αθανάσιο, Μπράμο Πανάγο και Μπαλκάμο Παναγιώτη από το Γερμοτζάνι (Πλατανίτσα) καθώς και τους ηρωικούς Γιαννιάδες, τους Κουμανιώτες, τον Λεχουρίτη Μακροπανάγο Καραχάλιο και άλλους. Πήραν μέρος στις μάχες των Καλαβρύτων, του Πούσι, του Λεβιδίου, Αγουλινίτσας, Πουρναρόκαστρου, πολιορκίας Πατρών και αλλού.
Πιο κάτω παραθέτουμε τα σχετικά πιστοποιητικά του Μπαλκάμου Παναγιώτη: Πιστοποιητικό Πιστοποιώ ενόρκως και εν ονόματι της στρατιωτικής μου τιμής, ότι ο επιφέρων το παρόν Παναγιώτης Μπαλκάμος κάτοικος Γερμοτσάνι τou δήμου Λαμπείας, συνεπαρχιώτης μου από την αρχή της επαναστάσεως έλαβε τα όπλα και παρακολούθησε με τους υπό αυτόν στρατιώτας υπό τας διαταγάς του μακαρίτη πατρός μου παρευρεθείς εις τας μάχας Πούσι, Πατρών, ότε κατά παραγγελίαν του αυτού πατρός μου, μετέβη με τους υπό την οδηγίαν του στρατιώτας εις Μεσολόγγιον παρευρεθείς εις όλας εν γένει τας εκείσε μάχας ότι ακολούθως από το έτος 1825 μέχρι τou τέλους του αγώνος φέρων τον βαθμών του καπετάνιου με τους υπό την οδηγίαν του παρευρέθη εις τας μάχας Ναυπλίου και Αθηνών και εις τας μάχας τη επαρχίας ταύτης ακολουθών υπό την οδηγίαν του μακαρίτου Χρύσανθου Σισίνη αδελφού μου και εμού. Καθόλον το διάστημα της επαναστάσεως εφέρθει με φρόνηση με ζήλων, πατριωτισμών και ανδρεία απέχων οποιαδήποτε καταχρήσεως, εξοδεύσας το κατά δύναμιν εις τροφάς των υπ αυτού στρατιωτών και εις πολεμοφόδια. Κατ' αίτησιν του δίδεται τo παρόν δια να τoυ χρησιμεύσει όπου δει.
Λεχαινά 16 Φεβρουαρίου 1846 Μ. Σισίνης
Το πιστοποιητικό αυτό υποβλήθηκε από τα παιδιά του Ασημάκη και Γεώργιο Μπαλκάμο στην επιτροπή θυσιών και αγώνων για αποζημίωση και σύνταξη. Διοικητικά το χωριό κατά περιόδους ανήκε: Στην βυζαντινή περίοδο αποτέλεσε τμήμα του θέματος της Πελοποννήσου. Στην Φραγκική περίοδο υπαγόταν στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας και τους Βιλλαρδουϊνούς Στην Ενετοκρατία άνηκε στον Καζά της Γαστούνης και Λαλαίους αγάδες.
Στις 28/8/1912 ΦΕΚ 256 οι δύο οικισμοί Γερμοτζάνι και Πορετσό αποτελούν την κοινότητα Πορετσού με έδρα το Πορετσό και ανήκουν στον Ν. Αχαΐας και Ήλιδας.
Στις 8/8/1928 η κοινότητα μετονομάζεται σε Αγράμπελα και οι δύο οικισμοί από Πορετσό σε Αγράμπελα καθώς και το Γερμοτζάνι σε Πλατανίτσα.
Στις 16/4/1930 η κοινότητα υπάγεται στο Ν. Ηλείας από το Ν. Αχαΐας και Ήλιδας.
Στις 19/3/1961 καταργείται ο οικισμός Μονή Πορετσού λόγω περιορισμού των μοναχών σε έναν.
Στις 2/7/1974 η κοινότητα υπάγεται από την επαρχία Ηλείας του Νομού στην επαρχία Καλαβρύτων του Ν. Αχαΐας.
Στις 4/12/1997 η κοινότητα καταργείται και μαζί με άλλα 11 χωριά αποτελούν πλέον το Δήμο Αροανίας.
Στις 9/2/2000 με την 3058 απόφαση του Ε’ τμήματος του Συμβ. της Επικρατείας απορρίπτεται η 1/91 απόφ. του Κ.Σ. Αγραμπέλων περί μεταφοράς της έδρας της κοινότητος από τα Αγράμπελα στην Πλατανίτσα και το 42/95 Προεδρικό Διάταγμα.
. Από την απογραφή του Ενετού προνοητή Φραγκίσκου Grimani το 1700 προκύπτει ότι το Πορετσό είχε 29 οικογένειες και 128 κατοίκους και το Γερμοτζάνι 17 οικογένειες και 62 κατοίκους.
Το 1935 με 159 κατοίκους, το 1896 με 268 κατοίκους και το 1951 με 155 κατοίκους.
Το Δημοτικό μας διαμέρισμα διαθέτει πανέμορφα δάση που αποτελούνται από έλατα, πλατάνια, καστανιές, πουρνάρια, κέδρους κλπ. Στις πλαγιές του Ερύμανθου φύεται το τσάι που φημίζεται για το άρωμά του. Από τα Αγράμπελα διέρχεται το ορειβατικό μονοπάτι Ε 31 το οποίο ξεκινά από την Πάτρα και καταλήγει στα Ολύμπια.
Σημαντικά θρησκευτικά μνημεία υπάρχουν στα Αγράμπελα με κυριότερο την
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΟΡΕΤΣΟΥ , αφιερωμένη στην Παναγία, τον Άγιο Δημήτριο και την Αγία Βαρβάρα καθώς και την Πέτρινη Τοξωτή Γέφυρα του Ερύμανθου. Το Μοναστήρι και ο Άγιος Δημήτριος είναι κτισμένα τον 10ο αιώνα. Η αγιογράφηση έγινε στην πρώτη δεκαετiα του 1600 από τα αδέλφια Γεώργιο και Δημήτριο Μόσχο - από το Πέτα του Ναυπλίου - και με δαπάνη του Σπήλιου Κοκλώνη άρχοντα του Πορετσού.
Την ιδία περίοδο ο Κοκλώνης με έξοδά του έχτισε το πέτρινο γεφύρι επί του Ερυμάνθιου έξω από το χωριό κι ένωσε το Πορετσό με την Μορόχοβα-Πλάκα. Το γεφύρι αυτό που ολόκληρους αιώνες εξυπηρετούσε τους κατοίκους πριν από μερικά χρόνια αντικαταστάθηκε από άλλο σύγχρονο. Το «Γεφύρι του Κοκλώνη» ή «Πετρογέφυρα» συνδέεται με αρκετούς θρύλους που μας συγκινούν και μας γοητεύουν. Η παράδοση μας λέει ότι η πέτρινη γέφυρα αυτή μαζί με το μοναστήρι και τον Άγιο Δημήτριο χρηματοδότησε ο Αγάς της Τρίπολης, ξεπληρώνοντας έτσι υποχρέωση που είχε στον εκ Πορετσού καταγόμενο Κοκλώνη, διότι τον είχε σώσει τη ζωή όταν νεαρός είχε βρεθεί στο Πορετσό διωκόμενος από τους Έλληνες. Ευαίσθητος άνθρωπος ο Κοκλώνης δεν ήθελε να συλληφθεί και να θανατωθεί ο νεαρός Τούρκος και τον έκρυψε μέσα στο σπίτι του. Η σύζυγος τον Κοκλώνη προσπαθούσε να τον πείσει να παραδώσει τον Τούρκο στους Έλληνες, αυτός αρνούμενος απαντούσε: «Γυναίκα κάνε το καλό και ρίξτο στο γιαλό». O Τούρκος άκουγε τον Κοκλώνη και για να τον ευχαριστήσει όταν μετά από χρόνια έγινε διοικητής του Μοριά πήγε στο Πορετσό, θύμισε στον Κοκλώνη ότι είναι αυτός που του έσωσε τη ζωή και του ζήτησε να του πει τι θα ήθελε να του προσφέρει, ο Κοκλώνης εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία. ζήτησε απ' τον Τούρκο την κατασκευή των παραπάνω μνημείων.
Ο Ναός της Αγίας Βαρβάρας Στην Πλατανίτσα κτίσθηκε το 1716. Αξιόλογο έργο τέχνης είναι το πέτρινο καμπαναριό της.
Από το Δεφτέρι της Μονής των Αγίων Θεοδώρων (Αροανίας) καταγράφουμε τις επισκέψεις κατοίκων του Πορετσού που έδωσαν χρήματα ή είδη για να γράψουν ονόματα συγγενών τους στην πρόθεση ή για εκφώνηση. Στις 20 Μαΐου 1832 ο Αγγελής Πορετζάνος έγραψε τέσσερα ονόματα για εκφώνηση, Αντωνίου, Μαρίας, Χρήστου, Αθανασίου και έδωσε γρόσια 100. Και στις 28 Ιουνίου 1844 η Αγγελάκενα από τo Πορετσό επισκέφθηκε το Μοναστήρι και έγραψε μία πρόθεση, Αναστασούλας και έδωσε μία γιούρτα.
Σήμερα οι λιγοστοί και ωραίοι κάτοικοι που απόμειναν στo γραφικό χωριό ζουν στην καθημερινότητα και μοχθούν για ένα καλύτερο αύριο. Και δεν είναι υπερβολικό αν πούμε, ότι ο κάθε ταξιδευτής που επισκέπτεται τo χώρο τούτο με τα σπαρμένα χωριά μέσα στο συναρπαστικό τοπίο της τραχείας φύσης στην καρδιά του Ολωνού, που σκορπάει ολόγυρα παράξενη γοητεία, αισθάνεται μηδαμινός μπρος στην παντοδυναμία και το μεγαλείο τoυ Δημιουργού. Μα και όσοι κάποτε είχαν την ευκαιρία να επισκεφθούν τα πανέμορφα αυτά χωριά, με νοσταλγία αναπολούν τις όμορφες ώρες που έζησαν κοντά τους. Το Μοναστήρι του Πορετσού Το γραφικό Μοναστήρι του Πορετσού είναι αφιερωμένο στην Παναγία την Πορετσιώτισα. Είναι χτισμένο ανάμεσα στους δύο οικισμούς Αγράμπελα - Πλατανίτσα και σε υψόμετρο 900 μ. δίπλα στον Ερύμανθο ποταμό.
Ο Μητροπολίτης Αντώνιος οριοθετεί την ίδρυσή της περί τον Ι' αιώνα από το μοναχό όσιο Λουκά που την εποχή εκείνη μαθήτευε κοντά στην Πάτρα. Άλλοι ερευνητές λένε πως ιδρύθηκε από τον όσιο Μελέτιο τον ΙΑ' αιώνα. Η παράδοση μας λέει ότι το Μοναστήρι αυτό αρχικά είχε κτισθεί σε άλλη θέση και συγκεκριμένα στα όρια των Αγραμπέλων και Κρυόβρυσης στην θέση Παναγιά. Σήμερα εκεί υπάρχει μικρό εκκλησάκι της Παναγίας. Αρκετά μεγάλη έκταση της περιοχής αυτής ανήκει στη περιουσία του Μοναστηριού. Το Μοναστήρι αυτό κατά την παράδοση κάηκε και κτίσθηκε νέο στην θέση που βρίσκεται σήμερα. Το μοναστήρι είναι φτωχό από κειμήλια και πολύτιμα ιερά σκεύη. Υπάρχουν:
- ένας χειρόγραφος κώδικας με μικρά γράμματα των τεσσάρων Ευαγγελίων σε μεμβράνη.
2) Το δίπτυχο χειρόγραφο του 1698 του ηγουμένου Σεραφείμ και
3) 18 φύλλα χειρόγραφα σε μεμβράνη βγαλμένα από κώδικα άλλης μονής.
4) Έχει μικρή κτηματική περιουσία στα Αγράμπελα και Μετόχι στις πόρτες του τέως δήμου Δύμης της επαρχίας Πατρών. Στα περιουσιακά στοιχεία της Μονής ανήκει ο Νερόμυλος και η Νεροτριβή που η κατασκευή τους, η παράδοση αναφέρει ότι έγιναν την ίδια χρονική περίοδο που κτίσθηκε το Μοναστήρι. Εξυπηρέτησαν τις ανάγκες τις περιοχής έως τα τελευταία χρόνια. Ο Ιωάννης Νουχάκης σrην «Ελληνική χωρογραφία» σημειώνει τα εξής: 1901 Πορετσού υπάρχει Μετόχιον (στο δήμο Δύμης) και η μονή Πορετσού εις ην συνεχωνεύθει και ήτις ήτο Σιγγίλιον τoυ Πατριάρχου Κύριλλου, όστις το 1804 ώρισεν αυτήν ως Σταυροπήγιον ανεξάρτητον του Αρχιεπισκόπου Ωλένης. Το 1943 το μοναστήρι λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς, που έκαψαν και 13 σπίτια στο Πορετσό, 35 στη Μορόχοβα και 9 στη Βερβινή. Ύστερα από την απελευθέρωση, με τις προσπάθειες των δύο ντόπιων μοναχών και ιδιαίτερα του ηγούμενου Σισώη, το μοναστήρι απέκτησε πάλι τα ποίμνια και την άλλη κινητή περιουσία του. Οι αξιόλογες και ανεκτίμητης τέχνης τοιχογραφίες του Ναού έχουν αγιογραφηθεί από τα αδέλφια Γεώργιο και Δημήτριο Μόσχο το 1608 όταν ο επίσκοπος Ωλένης ήταν o Θεόδουλος. Το Μοναστήρι του Πορετσού από τα χρόνια τα παλιά υπήρξε το προπύργιο του Χριστιανισμού και το καταφύγιο του Ελληνισμού σε δύσκολες ώρες. Σ' αυτό κατέφυγε το 1824-1825 ο Ασημάκης Φωτήλας για να μην συλληφθεί από το Νικολέττο Σοφιανόπουλο που έστειλε ο Κωλέττης, ενώ βpισκόταν στα Καλάβρυτα. Ο Διονύσιος Κόκκινος στην «Ελληνική Επανάσταση» τόμος 8ος σελίς 335 γράφει τα εξής: Η συμπλήρωσης των απεχθών εκείνων πράξεων ητο η κακοποίησις του Παλαιών Πατρών Γερμανού: Όταν ο Κωλέττης βρισκόταν ακόμη εις Καλάβρυτα ανέθεσεν εις τον Νικολέττον Σοφιανόπουλο, αδελφό του Π. Σοφιανόπουλου να αναζητήσει και να συλλάβει τον Ασημάκην Φωτήλαν και τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. Ο Σοφιανόπουλος δεν κατόρθωσε να φθάσει μέχρι τον Φωτήλα, ο οποίος μαθών την καταδίωξη κατέφυγε εις την Μονήν Πορετσού ευρισκομένην εις κρημνώδη θέσιν με πολύ δυσχερή την ανάβασιν λόγω χιονιών...». Επίσης σε ένα σπήλαιο κοντά στο Μοναστήρι κρυβόταν ο Ανδρέας Ζαΐμης μαζί με τον πατέρα του έξι μήνες μέχρι ότου η κυβέρνηση Κουντουριώτη μπροστά στον κίνδυνο που διέτρεχε η επανάστασις από τον Ιμβραήμ και πιεζόμενη από τα πράγματα, αναγκάστηκε να δώσει γενική αμνηστία και ν' αποφυλακίσει τον Κολοκοτρώνη που ήταν φυλακισμένος στο μοναστήρι τoυ προφήτη Ηλία στην Ύδρα. Ακόμη σημειώνεται, ότι ο Φωτήλας για πολύν καιρό κρυβόταν σε ένα σπήλαιο και τον τροφοδοτούσε η οικογένεια Παν. Ραβαζούλα.
Αυτά τα επεισόδια και πολλά άλλα του εμφύλιου σπαραγμού είναι από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας της Επανάστασης του 1821. Τέλος κατά τη διάρκεια της ιστορικής του πορείας το μοναστήρι τούτο γνώρισε ακμή και δόξες. Είχε πολυάριθμους μοναχούς οι οποίοι διακρινόντουσαν από το ήθος τους, την ακλόνητη πίστη και τη μεγάλη εθνική πρoσφoρά τους. Η Μονή αυτή απογραφόταν από το 1835 ως οικισμός του Πορετσού έως το 1940 όπου και καταργήθηκε λόγω περιορισμού των μοναχών σε έναν.
Από την πάροδο των χρόνων των υγρασιών των σεισμών της λεηλασίες και της παρεμβάσεις από μη ειδικούς η μονή κατέστη στατικά επικίνδυνη για κατάρρευση ,η αγωνία της τοπικής κοινωνίας των θεσμικών φορέων των Αγραμπέλων του Σεβασμιότατου μητροπολίτη μας Γερμανού και του ηγουμένου αυτής Αθανασίου Παχού για την εξασφάλιση πόρων για την αναστήλωση της μεγάλωνε . Τα αιτήματά μας προς το υπουργείο πολιτισμού και άλλους φορείς της πολιτείας δεν εύρισκαν ουσιαστική ανταπόκριση .Η 6η εφορεία βυζαντινών αρχαιοτήτων περιοριζόταν στην στερέωση των τοιχογραφιών με γάζες μη έχοντας προϋπολογισμό για περισσότερες εργασίες.
Το 2002 ξεκίνησε από το υπουργείο Ανάπτυξης - Γενικής Γραμματείας τουρισμού πρόγραμμα θρησκευτικού τουρισμού ,στο πρόγραμμα αυτό μεταξύ άλλων εντάχτηκε και η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΟΡΕΤΣΟΥ με τον ποιο κάτω τίτλο.
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΚΕΝΗΣ ΜΟΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΟΡΕΤΣΟΥ ΣΕ ΞΕΝΩΝΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
Στο πρόγραμμα Δημοσίων επενδύσεων 2003 του Υπ. Ανάπτυξης - Γενικής Γραμματείας τουρισμού έχει ενταχθεί το πιο πάνω έργο με συνολικό προϋπολογισμό 1.200.000 euro. Το έργο αυτό μεταξύ άλλων παρουσίασε στην Λαμπεία ο Υφυπουργός Ανάπτυξης κος. Γεωργακόπουλος Δημ. στις 19/4/2003 στη παρουσίαση αυτή παραβρέθηκε ο Μητροπολίτης Ηλείας κος. Γερμανός, ο Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Δυτ. Ελλάδος κος.Μπελιβάνης, η βουλευτής και πρώην υπουργός κ.Φάνη Πάλλη Πετραλιά , ο Νομάρχης Ηλείας κος. Δημητρόπουλος, οι βουλευτές Αχαΐας κ.κ Σπηλιόπουλος Και Φούρας Α, οι Δήμαρχοι Αροανίας κ. Φιλιππόπουλος Ιωάννης και Λαμπείας κος. Παναγούλης ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Εξωραϊστικού Συλλόγου Αγραμπέλων « Ο Άγιος Δημήτριος» κ. Παναγιωτόπουλος Παναγιώτης. Καθώς πολιτευτές και πλήθος κόσμου των Δήμων Αροανίας και Λαμπείας . Επίσης ο κ. Γεωργακόπουλος παρουσίασε τα έργα: α) μετατροπής της οικίας Πετραλλιά που δωρίθηκε στον Δήμο Λαμπείας από την κ. Φάνη Πετραλιά σε πολιτιστικό ξενώνα β) μετατροπή του Δημοτικού σχολείου Ορεινής σε ξενώνα, γ) ανάδειξή και προβολή του ορειβατικού μονοπατιού Ε31. Το μονοπάτι αυτό διέρχεται από Αγράμπελα Λαμπεία Βλασία Πλατανίτσα.
Τα έργα αυτά έχουν ολοκληρωθεί αλλά βρίσκεται ακόμα σε εκκρεμότητα ο εξοπλισμός των ξενώνων της μονής Πορετσού .
Ο Ναός που βρίσκεται στο κέντρο των ξενώνων της μονής δεν είχε ενταχθεί στο ποιο πάνω πρόγραμμα ,αλλά σήμερα είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε ότι οι εργασίες συντήρησης ολοκληρώνονται με την ευγενή χορηγία του εφοπλιστή κυρίου Αθανάσιου Μαρτίνου τον οποίο σύσσωμη η κοινωνία των Αγραμπέλων και της ευρύτερης περιοχής τον ευχαριστεί πολύ η παναγία βοήθειά του
Τα στοιχεία παραχωρήθηκαν από την μητρόπολη Ηλείας τους Πολιτιστικούς Συλλόγους του χωριού Αγράμπελα ,το περιοδικό Δίβρη από τα αρχεία του δήμου μας και την παράδοση.
Επιμέλεια : Π. Παναγιωτόπουλος